Girişimup.com müellifi Şerafettin Özsoy: “Bu 5 Kritere Uymuyorsa Startup Değil, Klasik Bir İşletmesiniz Demektir!”
Türkiye’nin girişimcilik ekosisteminin nabzını girisimup.com ‘da tutan Şerafettin Özsoy, bu kere “Her Teşebbüs Bir Startup mıdır?” başlıklı yazısıyla tartışma yaratacak bir tahlile imza atıyor. Yüksek büyüme potansiyeli olan şirketlerle klasik işletmeler ortasındaki keskin farkları ortaya koyan Özsoy, “Startup’ım diyen her teşebbüsçü bu 5 maddeyi denetim etmeli!” diyerek ekosisteme yeni bir ölçüt sunuyor.
“Üstel Büyüyemiyorsanız, Startup Değilsiniz!”
Özsoy’a nazaran, “üstel artış” gösteremeyen işletmeler, ne kadar yenilikçi olursa olsun startup sayılamaz. Pekala ya öbür kriterler?
Çıkış Stratejisi: “Hisseleri satıp milyon dolarlık exit yapmayı düşünmüyorsanız, bu iş bir aile şirketi olmaya aday demektir!”
Yaratıcı Yıkım: “Uber’in taksi kesimini altüst ettiği üzere bir ihtilal yapamıyorsanız, siz ‘girişim’siniz, ‘startup’ değil!”
Risk İştahı: “Büyüdükçe riskten kaçınıyorsanız, kurumsal bir firma yolundasınız!”
Finansal Değerleme: “Bankalar size kredi veriyorsa, muhtemelen bir startup değilsiniz!”
Her Teşebbüs Bir Startup mıdır?
Girişimciliğin son yıllarda süratle popülerleşmesi, startup kavramının Türkçeleştirilmesi tartışmasını da birlikte getirmiş oldu. Son yıllarda birçok kurum hızlandırma merkezi, girişimcilik dayanakları, hackathon yarışları üzere girişimcilikle ilgili birçok faaliyet gerçekleştirmeye başladı. Birçoğu “startup” tabirini olduğu üzere tutup kalan tabirleri Türkçe kullanırken Türkçe lisan kullanımına çok hassas olanlar ise muadil bir söz olarak “girişim” tabirini kullanıyor.
Kendi işini kurma manasında kullandığımız teşebbüs kavramı Türkiye’nin pek de yabancısı olmadığı bir tabir. Türkiye’de kendi gelirini bağımsız bir halde kazanan çalışan kişi sayısı SGK istatistiklerine nazaran yaklaşık 3 milyon kişi. Ayrıca kayıt dışı iktisadın varlığını da düşünürsek epey fazla girişimcimiz var diyebiliriz. Şöyle bir etrafınıza baktığınızda sabit bir gelir garantisi olmadan çalışan pek çok insan görebilirsiniz. Taksicilik, minibüsçülük yapan; manavı , bakkalı, berber dükkanı olan şahıslar birer teşebbüsçü sayılabilir.
Startup sözü yurtdışından ithal ettiğimiz bir kültürün kesimi. Üstelik bu kültürü ithal etmek için çok süratli olmamız gerektiğinden ötürü bu ifadeyi Türkçeleştirmeyi düşünecek fırsatımız da olmadı. Lakin tekrar de bu söz belirsizliğinde pek çok kişi şu soruyu sormadan duramıyor: Her teşebbüs bir startup mıdır? Bu sorunun karşılığını verebilmek için startupları teşebbüslerden ayıran özellikleri yakından inceleyelim.
1. Üstel (Eksponansiyel) Büyüme Yeteneği
Her startup bir teşebbüs olmakla bir arada her teşebbüs bir startup değildir. Yeni bir kafe ya da kitapçı açmak bir startup kurmak manasına gelmiyor. Ve bir teşebbüsün startup olarak sayılabilmesi için yüksek süratli “üstel büyüme yeteneğine” sahip olması gereklidir. Bu büyümenin ivmesi ne kadar büyük ve üstel (eksponansiyel) ise o derece makbuldür.
Bu bağlamda Amazon.com’un büyüme hadisesi bir startup’ın yüksek süratli büyüme yeteneğini çok hoş örnekliyor. 1995’ten 1996’ya geçerken gelirleri yüzde 1600, bir sonraki yıl ise yüzde 900 büyümüş. Ve 1995’ten 2016’ya gelene kadar toplamda yüzde 136 bin oranında büyüme göstermiş. Günün sonunda bütün startup’ların bu türlü bir ülkü amaca sahip olması bekleniyor.
Bu usul büyüme örneklerini klasik işletmelerden daha çok teknoloji, internet, sıhhat üzere teknoloji ağır dallarda görebiliyoruz. Çünkü bu büyümenin arkasında yatan dinamo motor yüksek teknoloji , Ar-Ge ve nitelikli çalışanlar. Münasebetiyle her dalda bu usul bir büyüme potansiyeli mevcut değil.
2. Çıkış Stratejisi
Sıradan bir teşebbüs kuran girişimcinin ana amacı eser ve hizmet satarak gelir üretmektir. Muhtemelen kurduğu işletmenin büyümesini ve kendinden sonraki jenerasyonlara devrederek teşebbüsünün uzun ömürlü olmasını arzulamaktadır. Ama bir startup’ın en kıymetli farkı girişimcisinin bir gün tüm paylarını satarak startup’tan çıkış yapmasıdır. Böylece teşebbüsçü eser ve hizmet satışından gelir elde etmenin yanı sıra şirket paylarının vakitle kıymet kazanmasıyla pay satarak da para kazanacaktır. Bu nedenle girişimcinin şirketin kendisini satıp çıkış yapma vizyonuna sahip olması gerekir.
3. Yaratıcı Yıkıcı (Creative Distruption) Özellik
Startup’ların süratle ölçeklenebilmesi için büyük amaçlara odaklanması gerekir. Daha en baştan bir startup yer alacağı kesimlerde yaratıcı bir yıkıcı özellik göstererek ilgili dallarda olumlu bir kaosu tetikleme peşinde koşar, tıpkı Uber’in nakliyat dalında ortaya çıkardığı kaos üzere. Schumpeter de aslında bunu söylüyordu: “Gerçek bir yenilik kaosa neden olmalı.” Bu birinci başta iktisatta sıkıntılara neden olmakla birlikte uzun vadede piyasaları ve ekonomileri kalkındırıcı bir tesire neden olacaktır.
4. Yüksek Risk İştahı
Şirketler büyüdükçe onları kuran teşebbüsçüler daha az risk almaya başlarlar, çünkü şirketin geldiği noktadan geriye dönmesini istemezler. Lakin startup’lar birinci günkü üzere yüksek düzeyde risk alabilme iştahına sahiplerdir. Bir anda eser ve hizmetlerini farklılaştırabilir, farklı müşteri kitlelerine odaklanabilir yahut şirketin tüm tertibini bir anda değiştirebilirler.
5. Klasik Yollarla Finansal Değerlemelerinin Yapılamaması
Bir şirketi değerlerken İndirgenmiş Nakit Akımları üzere pek çok finansal metot kullanılabilir. Ve şirketin oluşan finansal oranları üzerinden birçok tahlil yapılarak şirketin kıymeti belirlenebilir. Lakin birçok startup uzun mühlet boyunca gelir elde edemez. Yüksek risk alarak dallarda yaratıcı yıkım gerçekleştirmeyi hedefledikleri için büyük yatırım harcamaları yaparlar ve elde edilen gelirle yapılan yatırım ortasında uzun mühlet manalı bir ilgi ortaya çıkmaz. Münasebetiyle klasik finansal değerleme yolları işe yaramaz. Buna karşılık bir startup’ı değerlerken teşebbüsçü grubun deneyim ve yetkinlikleri, projeye adanmışlıkları, eser ve hizmetlerinin yenilikçiliği üzere finansal olmayan kriterler kullanılır. Bu nedenle teşebbüslere kredi verebilecek banka bulunabilirken lakin startup’lar için bunu bulmak zordur. Bu nedenle startup’lar fon bulmak için risk sermayesi fonlarına masraflar.
Yeni Bir Kavram İhtiyacı
Girişim sözünün startup kavramını gereğince dolduramadığı artık aşikar ve bu gereksinimin farkında olan ekosistemdeki birçok fikir lideri çeşitli isim önermeleri yapıyor.
Startup’a alternatif olarak birçok Türkçe kavram öneriliyor lakin daha ekosistemin büsbütün benimsediği bir söze ulaşılamadı. Şu anlık en dikkat cazibeli teklif ekosistemin kıymetli aktörlerinden birisi olan İTÜ çekirdek kurucusu ve akademisyen Deniz Tuncalp’in önerisi. Tuncalp startuplara “filiz girişim” denmesini gerektiğini şu sözleriyle açıklıyor: “Filiz, içinde kocaman bir ulu ağaç olma potansiyelini taşır ve süratle uzunluk atar.” Açıklamanın içindeki “hızlı uzunluk atmayı” üstel büyüme, “ulu bir ağaç olmayı” da unicorn olma amacı olarak yorumladığım için “filiz girişim” kavramı şu anlık startup kavramı için en güçlü alternatif olarak önümüzde duruyor.
Yazar Hakkında
Şerafettin Özsoy Kimdir?
Şerafettin Özsoy, İTÜ İşletme Mühendisliği’nde lisans, Marmara Üniversitesi Bankacılık kısmında yüksek lisans programlarından mezun olmuştur. Hala İTÜ İşletme Mühendisliği kısmında doktora programına devam etmektedir. Kuveyt Türk İştirak Bankası, Yıldız Holding ve Teknopark İstanbul Kuluçka Merkezi’ndeki kurumsal tecrübelerinin akabinde kendi teşebbüsünü kurmuştur. Şu anda küresel yatırım ağı olan in4startups‘ın, girişimcilik içerik platformu Girişimup.com’ın ve yatırım fonu Asya Ventures’ın kurucu ortağıdır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı