Üsküdar Üniversitesi Türkçe Öğretim Uygulama ve Araştırma Merkezi (ÜSTOMER) Müdürü Öğr. Gör. Selçuk Duman, 13 Mayıs Türk Lisan Bayramı hasebiyle, lisanın bir toplumun kültürü ve kimliği açısından taşıdığı hayati ehemmiyete dikkat çekti
Milli kimliği oluşturan kültür, lisan vasıtasıyla gelecek jenerasyonlara taşınır
Dilin, bir toplumun kültürü ve kimliği bakımından son derece büyük bir ehemmiyete sahip olduğunu söz eden Öğr. Gör. Selçuk Duman, “Milli kimliği oluşturan kültür, fikir şekli üzere kıymetler lisan vasıtasıyla gelecek jenerasyonlara taşınır. Bu prestijle kültürel hafızanın oluşması, korunması ve toplumu bir ortada tutması istikametiyle lisanın rolü büyüktür.” dedi.
Düşünce ve söz gücünü korumak lakin lisanın korunmasıyla mümkün
“Dil, milletin hafızası, kimliği ve düşünmenin aracı olması münasebetiyle korunmalıdır.” diyen Öğr. Gör. Selçuk Duman, şöyle devam etti:
“Dilini koruyamayan bir millet, vakitle kültürel köklerini ve hafızasını da kaybetmeye başlar ki bu ulusal kimlik için varoluşsal bir tehdit sayılır. Ayrıyeten niyet ve tabir gücünü korumak lakin lisanın korunmasıyla mümkün olabilir.”
Yabancı lisanların tesiri, kullanılan söz zenginliğinin kaybolmasına neden oluyor
Dilimizin bugün karşı karşıya olduğu en büyük tehlikenin yozlaşma ve derinliğini kaybetme sorunu olduğunu lisana getiren Öğr. Gör. Selçuk Duman, “Bu durum, bilhassa İngilizce olmak üzere yabancı lisanların tesiri, kullanılan söz zenginliğinin kaybolması formunda açıklanabilir. Günlük ömrün çeşitli alanlarında lisanımızda karşılığı olan sözlerin bilhassa İngilizceleri kullanılmaktadır. Meğer örneğin, peak yapmak yerine tepe yapmak; meeting yerine toplantı, focuslanmak yerine odaklanmayı kullanmamız gerekir. Ayrıyeten marka ve mağaza isimlerinde de bilinçsizce İngilizce sözcüklerin kullanımı toplum nezdinde Türkçe’mizin saygınlığını düşürmektedir.” diye konuştu.
Türk Lisan Kurumu’nun yaptığı değişikliklerin hem olumlu hem de olumsuz tesirleri olabiliyor
Türk Lisan Kurumu’nun yaptığı değişikliklerin hem olumlu hem de olumsuz tesirleri olabildiğine işaret eden Öğr. Gör. Selçuk Duman, “Dili daha arı ve duru bir kıvama getirme gayretleri milletçe kimi sözlerde kabul görmüş ve bu durum lisanın doğal bir sürecinin bir yansıması olarak görülmüştür. Kimi tabir ve sözcükler ise tutarsız ve yetersiz bulunarak karşılık bulamamış ve reddedilmiştir. Ayrıyeten TDK teknik ve bilimsel tabirlere karşılık gelen Türkçe sözcükler üreterek lisanın zenginleşerek güçlenmesini sağlamıştır.” sözünde bulundu.
Dil kısaldıkça mana daralıyor
Günümüzde bilhassa genç nesillerin toplumsal medya ve dijital platformlar aracılığıyla her gün yüzlerce kelimeyi nasıl ve ne kadar gerçek olduğuna bakmaksızın denetimsiz ve bilinçsiz bir halde kullanabildiğini anlatan Öğr. Gör. Selçuk Duman, şöyle devam etti:
“Asıl telaş edilmesi gereken ise bu durumun gelecekte lisanımızı, hatta niyet biçimimizi dönüştürebilecek bir tehdit olmasıdır. Lisan kısaldıkça mana daralmaktadır. ‘nbr’, ‘tmm’, ‘slm’ üzere kısaltmaların lisanda bu kadar yaygınlaşması aslında yazı lisanının sadeleşmesi değil; bilakis daraltılmasıdır. Kısaltmalar, tabirlerin ahengini, sözlerin incelik ve ruhunu alıp götürmektedir.”
Dilde emoji ve kısaltmalar analitik ve derin düşünme alışkanlığından uzaklaştırıyor
Sosyal medyada kullanılan lisanın gündelik lisana hem de edebi lisana sızma tehlikesinin önemli ve gitgide büyüyen bir sorun olduğunu da lisana getiren Öğr. Gör. Selçuk Duman, şunları lisana getirdi:
“Sosyal medya lisanı çoklukla süratli, tepkisel ve derinlikten uzaktır. Beşerler artık hislerini ‘çok memnunum, mükemmel…’” yerine yalnızca ‘J ’ ya da ‘yess’, ‘ohh’gibi emoji ve sözcüklerle ifade ediyor. Bu durum ise kişiyi uzun vadede analitik ve derin düşünme alışkanlığından uzaklaştırabiliyor. Söz zenginliğini eriterek tabir kabiliyetini zayıflatıyor. Bu sığlık ise maalesef toplumda irtibat ahlakı ve sohbet kültürünü tehdit etmektedir. Edebiyatta ise bu durum içtenlik imajıyla gelen bir kirlilik ve belirsizlik olarak karşımıza çıkmaktadır. Örneğin küçük harflerle yazılmış cümleler, noktalama işareti kullanılmadan yapılan anlatımlar ‘sıra dışı’ sayılıyor. Ayrıyeten toplumsal medya lisanı süratli bir formda kullanılıp atılan ve unutulan içerikler üretir. Bu durumun edebiyata da sirayet etmesi, derinliği olmayan ancak ‘trend olan’ yazıların yazılmasını ön plana çıkaracaktır.”
Yabancı lisanın tesiri kültürel bir kimlik sorunu
Yabancı lisanlardan, bilhassa İngilizceden gelen sözlerin Türkçeye tesirinin artık yalnızca bir lisan sorunu değil, kültürel bir kimlik sorunu olduğunu da kaydeden Duman, “Fakat bu sözlerin Türkçeye girmesi lisanın tabiatı gereği karşı konulamaz bir durumdur. Burada değerli olan bu sözlerin doğal bir muhtaçlık olarak lisanımızdaki boşlukları doldurup doldurmadığıdır. Örneğin: ‘kontrol etmek’ varken ‘check etmek’; ‘son tarih’ varken ‘deadline’ kullanmak kompleks ve gösteriş merakı olarak kıymetlendirilebilir.” dedi.
Plaza lisanının de bilhassa beyaz yakalı katmanı içinde türemiş, yarı İngilizce, yarı Türkçe bir irtibat aracı olduğunu da tabir eden Öğr. Gör. Selçuk Duman, “Net fikrin sonucu net konuşmadır. Hâlbuki bu usul karma(şık) lisanlar ise kanıyı sisli ve belgisiz bir hale getirir. Bu lisan, bilgi transferinden çok statü ve ‘elitlik’ göstermek için kullanılır. Yani samimiyetin yerini gösteriş ve yapaylık alır. Bu durum ise vakitle kendi kültüründen ve kimliğinden uzaklaşmaya kadar gidebilir.” sözünde bulundu.
Dilin yozlaşması…
Dilin yozlaşmasının yalnızca kurumların ya da ilim adamlarının değil, hepimizin bir varoluş sorunu olduğunu söyleyen Öğr. Gör. Selçuk Duman, “Birey olarak, lisanımızı hakikat ve ihtimamla kullanmaya dikkat ederek yeni kuşağa örnek olmalıyız. Lisan kullanımında karşılaştığımız yanlışlıkları uygun bir lisanla düzeltip doğrusunu göstererek bu şuurun gelişmesini sağlayabiliriz. Günlük, deneme üzere yazılar yazarak yazın alanına katkıda bulunabiliriz.” formunda kelamlarına son verdi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı