İSTANBUL Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden Dr. Öğretim Üyesi Ender Demir, “İşçilerin geçmişe kıyasla haklarını daha yeterli bildiklerini söyleyebiliriz. Burada internetin olumlu tesiri var fakat dijital dünyadaki bilgi kirliliğinin çalışanları olumsuz etkilediği de gerçek. Bu nedenle iş hukuku konusunda internetten edinilen her bilgiye peşinen güvenmeyip, bunları teyit etmekte fayda var” dedi.
Dr. Öğr. Üyesi Ender Demir, “Davaların neticelenmesi en âlâ ihtimalde 2 yahut 3 yılı bulabiliyor. Arabuluculuk kurumu bu noktada olumlu bir tesir sağladı. 2-3 yılı bulan davalar, işçilerde ‘geç gelen adalet adalet değildir’ algısına yol açıyor. Arabulucuk, işçi-işveren uyuşmazlıklarını kısmen tahlile kavuşturdu, fakat beklenen muvaffakiyetin sağlandığını söylemek için şimdi erken diyebiliriz. İşçi-işveren uyuşmazlıklarını süratli bir halde tahlile kavuşturmak için yargının hızlandırılması ve yeni alternatif tahlil usullerinin geliştirilmesi isabetli olacaktır” diye konuştu.
‘DAVALARIN SÜRATLİ SONUÇLANMASI İÇİN İŞ YARGIÇLARININ SAYISI ARTMALI’
Dr. Öğr. Üyesi Ender Demir, “İş hukuku davalarını iki halde hızlandırabiliriz. Birincisi mevcut hakim sayısının artırılması. Mevcut sistemimizde ağır ceza yargıçlarının yahut aile yargıçlarının iş hakimi olarak görevlendirmelerinin yapıldığını görüyoruz. Bu durum hakimin iş davalarına uzun bir mühlet hakim olamamasına neden oluyor. Münasebetiyle yargıçların mesleğe, direkt iş hakimi olarak kabul edilmeleri bir tahlil olabilir. Zira bütün mesleksel mesleği boyunca iş hakimi olarak misyon yapan hakim, uyuşmazlıkları çok daha süratli tahlile kavuşturacaktır. İkincisi ise alternatif tahlil tekniklerinin geliştirilmesi. Hali hazırda arabuluculuk kurumumuz bulunmakta, buna ek olarak personel ve patron temsilcilerinden oluşan bir işyeri şurasının kurulması ve heyete işyerinde emekçi ile patron ortasında arabuluculuk yapma yetkisi verilmesi uyuşmazlıkların tahlilinde olumlu sonuç verebilir” sözlerini kullandı.
Dr. Öğr. Üyesi Ender Demir, “Uygulamada emekçi ile patron ortasında uyuşmazlığa en çok mevzu olan üç başlık sırasıyla; kıdem tazminatı, işe iade davaları ve iş kazasına bağlı maddi ve manevi tazminat davalarıdır. Kıdem tazminatında personel kıdem tazminatına hak kazandı mı, yapılan fesih haklı mı değil mi üzere başlıklar gündeme geliyor. İkinci uyuşmazlık konusu olan işe iade davalarında ise geçerli yahut haklı bir neden olmaksızın işten çıkarılan personel işe iade davası açabilir. Davayı kazanan personel işe geri alınmadığı takdirde kıdemine nazaran 4 ile 8 aylık fiyatı meblağında tazminata ve buna ek olarak çalıştırmadığı mühlet için 4 aya kadar da boşta geçen müddet fiyatına hak kazanabiliyor” dedi.
İş kazasına bağlı maddi ve manevi tazminat davalarının da uyuşmazlıkta değerli bir başlık olduğuna dikkati çeken Dr.Öğr.Üyesi Demir, “İş sıhhati ve güvenliğine ait yapılan bütün yasal düzenlemelere karşın gerek toplumumuzda ve gerekse emekçi ve işverenlerimizde makul bir iş güvenliği şuuru şimdi oluşmadı. Bu nedenle hala ülkemizde ölümlü yahut yaralanmalı iş kazaları sıklıkla olabilmekte. Ortalama her gün 6 çalışanımız iş kazası sonucunda hayatına kaybetmekte. İş kazasının meydana gelmesinde gerekli önlemleri almayan ve kusuru bulunan patrona karşı maddi ve manevi tazminat davaları açılabiliyor” diye konuştu.
‘İŞVEREN PERSONEL SIHHATİ İLE İLGİLİ HER TÜRLÜ ÖNLEMDEN SORUMLU’
Dr. Öğr. Üyesi Demir, “İşveren 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu gereği emekçilerin işle ilgili sıhhat ve güvenliğini sağlamakla ve gerekli her türlü önlemi almakla yükümlüdür. Gerekli önlemlerin alınmadığı aksi bir durumda emekçi iş mukavelesini haklı nedenle feshedip kıdem tazminatına hak kazanabilir. Bununla birlikte önemli ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan, örneğin zelzele sonucunda ağır hasarlı olan bir işyerinde çalışan emekçiler işyerini terk edip, iş görmekten kaçınabilir. Bu halde iş görmekten kaçındığı mühlet boyunca çalışanlar fiyatlarına hak kazanmaya devam edeceklerdir. Örneğin işyerinde ağır hasarlı olmamakla birlikte, duvarlarında çatlaklık bulunan yahut kuşku uyandıran ayrıca haklı bir sebebin varlığı halinde, çalışanlar gerekli önlemlerin alınması için patrona başvurabilir. Gerekli önlemlerin alınmaması halinde, çalışanlar yeniden iş görmekten kaçınabilir” sözlerini kullandı.
‘KADIN EMEĞİNİN ANLAŞILMASI İÇİN EĞİTİM ÖNEMLİ’
Dr. Öğr. Üyesi Demir, “Sosyal ve toplumsal beklentiler nedeniyle bayanlar için iş hayatında olması gereken eşitlik seviyesinde şimdi istenen düzeye ulaşılamadı. Bayan emeğinin anlaşılmasında güçlü ve sistematik eğitim süreci değerli. Çocuk bakımı, yemek, paklık üzere toplumsal beklenti ile bayanların görevi olarak görülen işler müşterek hayatta erkekler tarafından da yerine getirilmesi ön şarttır. Bayanlar iş hayatına olumlu istikamette katkı sunacaktır. Tekrar doğum sonucunda verilen raporlu müsaadeler dışında kalan fiyatsız müsaadelerin sırf bayanlara değil erkeklere de verilmesi iş hayatında cinsiyet eşitliğinin sağlanması bakımından olumlu tesirler sağlayacaktır” dedi.
‘ÇALIŞAN ÇOCUK SAYISI GÜN GEÇTİKÇE ARTIYOR’
Çocuk emekçilerin de üzerinde durulması gereken değerli bir husus olduğuna dikkati çeken Demir, “İstatistiklere nazaran çalışan çocuk sayısı gün geçtikçe artıyor. 4857 sayılı İş Kanunu’na nazaran çalışma yaşı 15, çocuğun eğitimine pürüz olmamak kaydıyla bu yaş 14’e inebilir. Bu kapsamda reklam, kültür ve sanat işlerinde yaş sınırlaması olmaksızın çocukların çalıştırılması mümkün. Lakin, yasal düzenlemeler göz arkası edilerek maalesef hiçbir kural tanınmaksızın çalıştırılan, çalışan çok fazla çocuk emekçi var. Toplumsal bir hukuk devletinde çocukların gelişimi ve korunması devletin temel görevlerinden biridir. Bu görevin gereği olarak çocuk işçiliğin önüne geçmek için güçlü ve kararlı bir formda hususun ele alınması ve ilgili kurumlarca kontrollerin yapılması faydalı olacaktır” diye konuştu.
İş ömrünün interaktif bir halde geliştiğini, birçok yeni çalışma modelinin doğduğunu belirten Demir, “Mevzuatın da bu yeni çalışma modellerine uygun halde aktüel tutulması faydalı olacaktır. Mevcut İş Kanunumuz 2003 tarihli. Basın mesleğinde çalışan çalışanların haklarını düzenleyen Basın İş Kanunumuz 1952 tarihli. Gemide çalışan emekçilerin haklarını düzenleyen Deniz İş Kanunumuz 1967 tarihli. Bunların yeni çalışma modellerini kapsayacak formda güncellenmesi isabetli olacaktır” sözlerini kullandı.