Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Etiler Tıp Merkezi Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, başarılarına karşın kendini yetersiz ve sahtekâr üzere hisseden bireylerde görülen imposter sendromunun nedenleri, belirtileri ve bu durumla başa çıkma yollarını anlattı.
Kişiler kendi muvaffakiyetlerinin dış etkenlere bağlı olduğunu düşünüyor!
Imposter sendromunun, özünde başarılı, yetenekli ve birtakım yetkinliklere sahip bireylerin, kendilerini süreğen bir halde olmak üzere ‘sahtekâr’ üzere nitelemesiyle karakterize bir olgu olduğunu lisana getiren Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “Temelinde bireylerin kendine yönelik derin bir kuşkuya sahip olmasıyla birlikte, aslında diğerlerinin, hakkında düşündükleri kadar âlâ, başarılı yahut kâfi olmadığına yönelik kuvvetli bir inanca sahip olduklarını söyleyebiliriz.” dedi.
Bu sendromu deneyimleyen bireylerin, becerilerini/başarılarını veyahut bulundukları mevkinin kendi gayretleriyle ve başarılarıyla ilgili olmadığını, aksine baht yapıtı veyahut dış etkenlere bağlı olduğu istikametinde akılcı olmayan niyetlere sahip olduklarına dikkat çeken Beyaz, “Diğer insanların kendisi hakkındaki müspet yorumlarının yersiz hatta abartılı olduğunu düşünerek bundan rahatsız olurlar ve ‘foyam ortaya çıkacak’ formunda ağır bir suçluluk ve ona entegre bir formda korku/endişe hissederler. Somut bilgilere dayalı muvaffakiyetleri içinse bunun gururunu yaşamaktan çok kendilerinden mutlu olmama hali sebebiyle son derece mutsuz ve tatminsiz hissederler. Kendileriyle ilgili olumlu olabilecek durumları küçültme/değersizleştirmeye yönelim olurken, yanılgı yahut olumlu olmayan gelişmeleri ise mercek tesiriyle olduğundan daha büyük görüp, yorumlarlar.” formunda konuştu.
Imposter sendromu mükemmeliyetçi bireylerde daha kolay tetiklenebiliyor!
Imposter sendromunun epeyce karmaşık biçimde ve birçok faktörün kombinasyonu olarak ortaya çıktığını lisana getiren Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “Araştırmalara baktığımızda, kültürel faktörler, aile ve çocukluk çağı deneyimleri, kişinin özsaygı ve özdeğerini incitecek formdaki ebeveyn beklentileri, çok mükemmeliyetçi ve rekabetçi kişilik örgütlenmesi, depresyon-anksiyete üzere ruh sıhhati sıkıntıları ve destekleyici olmayan dış dünya tecrübeleri tetikleyici olarak karşımıza çıkar.” dedi.
Mükemmeliyetçi şahıslarda bu durum daha kolay tetiklenebildiğini kaydeden Beyaz, büyük ve güç maksatların koyulması ve en ufak bir kusura karşı çok hassaslığın bulunması, kişinin kendisinden kuşku ederek bu manada tetikte hissetmesine sebebiyet verebileceği ihtarını yaptı.
Sosyal medya ve daima muvaffakiyet vurgusu, kişinin kendisiyle ilgili olumsuz algısını pekiştirebiliyor!
Günümüzde toplumsal medyanın, daima bir memnunluk ve muvaffakiyet vitrini sunduğuna vurgu yapan Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “Bireyler en parlak anlarını, mükafatlarını, tabir yerindeyse ‘mükemmel’ hayatlarını sergiliyor. Ancak bu durum, gerçekliğin yalnızca bir kısmını temsil ediyor.” dedi.
Sosyal medyanın illüzyonunun, olağan durumları dahi çok abartılı muvaffakiyet hikayeleri formunda karşımıza çıkarabildiğine işaret eden Beyaz, kelamlarını şöyle sürdürdü.
“Sürekli ‘yeterince yeterli değilim, yetersiz ve başarısız biriyim’ kanılarını besliyor. Imposter sendromu yaşayan biri, halihazırda kendi yetkinliklerinden kuşku duyarken, bu mükemmeliyet bombardımanı altında adeta ezilebilir ve beraberinde kıyasa yönelebilir. ‘Herkes benden daha yeterli, ben buraya kendi hakkımla gelmedim ve bu bir halde ortaya çıkacak!’ kanıları, toplumsal medyanın sunduğu bu yapay karşılaştırma kültürüyle etkileşime girmeye sebebiyet veriyor. Ayrıyeten muvaffakiyet vurgusu konusunda, toplumda ‘her vakit daha fazlasını yapmalısın’ baskısı olabilmekte. Toplumsal medya da bunu körüklüyor. Kıyaslamalar sonucunda kişi kendisiyle ilgili olumsuz olan algısını pekiştiriyor ve imposter sendromu da burada devreye giriyor. Bireyler kendi muvaffakiyetlerini küçümsemeye, onları talihe ya da tesadüfe bağlamaya yönelik döngüsü kuvvetlenebiliyor. Gerçekte ise paylaşımların gerisindeki başarısızlıklar, zorluklar yok sayılıyor.”
Imposter sendromu yaşayan bireyler, ekseriyetle sessizce çalışıyor!
Imposter sendromunun, bireylerin meslek ve akademik muvaffakiyetleri üzerine gölge düşürebileceğine dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “Çünkü kişi, muvaffakiyetlerini içselleştiremediği için daima ‘ya yakında gerçek yüzüm ortaya çıkarsa’ kaygısıyla yaşar. Bu da cüretini kırar özsaygısının zedelenmesiyle sonuçlanır.” dedi.
Bu şahısların iş hayatında terfi ya da yeni sorumluluklar almak yerine gölgede kalmayı tercih ettiklerini tabir eden Beyaz, “Çünkü kusur yapma korkusu onları kaçınmaya iter. Her şeyi harika yapma baskısı, işlerini projelerini bitirmesini zorlaştırır ve potansiyelini ortaya çıkarmasını olumsuz etkileyebilir. Imposter sendromu yaşayan şahıslar, çoklukla sessizce çalışır, yeteneklerini göstermekten kaçınır ve daima ‘yeterli değilim, başarısızım’ kanılarıyla meşguldür zihinleri. Birçok kez oburlarının takdirine yahut onayına muhtaçlık duyar, lakin içten içe de bunu hak etmediğini düşünür. Bu döngü hem performansı düşürür hem de meslek yolunda görünmez duvarlar örer. Meşguliyetlerine karşı kusursuz sonuçlar bekleyebilirler, yanlışlardan çok korkarlar ve gerilimle baş etmekte zahmet yaşarlar. Bu mental bariyer performanslarını düşürüp meslek ilerlemelerini sonlar.” açıklamasını yaptı.
Ölçülebilir gayelerle ilerlemek motivasyonu yeşertirken, yetersizlik hissini azaltabiliyor!
Imposter sendromuyla baş etmenin özünün, uzun vadeli bir özgüveni inşa etme süreci ile başladığına işaret eden Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şunları söyledi:
“Bunun temeli ise kendini kabul etmekten ve şahsa sahtekâr olduğunu söyleyen içsesini tanıyıp, gerçekçi bir bakış açısını oturtmasıyla mümkün olacaktır. Kusurların insanların hayatlarının bir kesimi olduğunun kabulü, kendine şefkatle yaklaşma, bu seyahatte güçlü yardımcılardır. Ölçülebilir maksatlar koyup ilerlemeyi takip etmek, sübjektiviteyi objektif bir yere oturtup motivasyonu yeşertirken; yetersizlik hissini de adım adım eritebilmektedir. İş ortamlarında açık bağlantı kurmak, çeşitliliği kucaklamaya uğraş etmek ve hislerin öteki beşerlerle paylaşılması; yalnızlık hissini azaltıp, rahatlamaya vesile olur. Risk almak ve yeni tecrübelere yelken açmak, muvaffakiyetlerin farkındalığı artırıcı kutlama ve mükafatlar koymak bir nebze de olsa özsaygıyı artırır.”
Mücadelenin birinci adımı, bu sendromun farkında olmak ve onu tanımak!
Imposter sendromunun bireyler için önemli sonuçlar doğurabilen ve birebir vakitte da önemsenmeyip, göz arkası edilebilen önemli bir sorun olduğunun altını çizen Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “Bu sendrom bireyler üzerinde, düşük özgüven, motivasyon kaybı, artan gerilim seviyeleri ve iş performansındaki düşüş üzere olumsuz tesirleri içerisinde barındırır.” dedi.
Bu sıkıntıyla çabanın birinci adımının, bu sendromun farkında olmak ve onu tanımak olduğunu lisana getiren Beyaz, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Birçok insan bu sendromu yaşayabilir. Özünde insanın kendi hudutlarına karşı kuşkuyla yaklaşımı her vakit sıhhatsiz değildir. Esasen bu halin bir örüntü halinde süreğenlik arz edip, etmediği ve bahsettiğimiz biçimde belirtilerin olup, olmadığının ayrımı değer arz eder. Şayet bu sorunla kişi gereğince baş edemediğini düşünüyorsa da bir ruh sıhhati uzmanından dayanak alınmalı.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı