Sarsıntı Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Lider Yardımcısı ve İnşaat Yüksek Mühendisi Hasret İmren, güçlendirmenin yama değil, binanın sıfır bina performansına ulaşması için yapılan müdahaleler olduğunu belirterek, konutlarda da güçlendirme çalışmalarının yaygınlaştırılması davetinde bulundu.
Marmara Denizi Silivri açıklarında 23 Nisan’da meydana gelen 6,2 büyüklüğündeki zelzele, İstanbul’un sarsıntı gerçeğini bir sefer daha hatırlatırken, kentin yapı stoku güvenliğini de gündeme getirdi.
Yapı stokunun zelzeleye güçlü hale getirilmesinde, kentsel dönüşümle binaların yenilenmesi kadar güçlendirme çalışmaları da büyük ehemmiyet taşıyor.
Konuya ait AA muhabirine değerlendirmelerde bulunan DEGÜDER Lider Yardımcısı Hasret İmren, Silivri merkezli sarsıntının güçlü ve yer ivmeleri yüksek bir zelzele olmadığını ancak zelzele gerçeğini tekrar hatırlatması ve seferberlik seviyesinde harekete geçilmesi açısından çok değerli olduğunu tabir etti.
Yer bilimcilerin, “Sonraki sarsıntıların de tahminen çok da büyük gerçekleşmeyeceğine” dair nispeten rahatlatıcı açıklamaları olduğunu aktaran İmren, lakin Türkiye’nin çok büyük bir kısmı fay çizgileri üzerinde olduğundan her an zelzeleye güçlü yapı yapma yahut yapıları zelzeleye güçlü hale getirme konusunda teyakkuzda olunması gerektiğini vurguladı.
İmren, İstanbul’da yenilenmesi ya da güçlendirilerek sarsıntıya sağlam hale getirilmesi gereken önemli bir yapı stoku olduğuna dikkati çekti.
“Güçlendirmeyle ilgili konut tarafında istediğimiz noktada değiliz”
Güçlendirmenin endüstriyel tesislerde, fabrikalarda biraz daha fazla kabul gördüğünü ve ivmelendiğini lisana getiren İmren, şöyle konuştu:
“Güçlendirmeyle ilgili konut tarafında maalesef istediğimiz noktada değiliz. Hatta başlangıç noktasındayız diyebilirim. Dikkatimizi çeken ve ağırlaşmak istediğimiz bahis aslında konutlar. Konutlarda bir türlü bunun başlayamamasını hem bürokratik hem konut sahiplerinin zihnindeki ‘Güçlendirme nedir?’ bahis başlığı açısından çözümlemek gerekiyor. Karar vericiler, kanun yapıcılar açısından da burada çok önemli katedilmesi gereken yollar var. İşi kolaylaştıran kimi hem finansal hem bürokratik tahliller getirilmesi gerekiyor. Konut sahiplerine ise güçlendirmenin tıpkı yeni bir yapı yapar üzere inşaat mühendisliğinin bir alanı, bir bilim olduğunu, sahiden yüreklerine sinecek halde kabul ettirmemiz lazım.”
İmren, sıfırdan yapı projelendirirken “depremde can kaybına sebebiyet vermemesi” üzere performans gayesi koyduklarını aktararak, “Bu ne demek? Yıkılmayacaksın. Birebir maksadı ‘Binamı güçlendir.’ diye gelen bir konuta, fabrikaya da koyuyoruz ve bunu inşaat mühendisleri projelendiriyor. Yani güçlendirme yama yapmak değildir. Güçlendirme, hakikaten binanın sıfır bina performansına ulaşması için yapılan müdahalelerdir. Sıfır yapının geçtiği yoldan tıpkı formda geçtiğini bilhassa belirtmek istiyorum.” dedi.
İmar Kanunu’na nazaran yenilenmesi mümkün olmayan bina stokunun da çok fazla olduğunu belirten İmren, “Müteahhitlerin rastgele bir kat ya da imar artışı verilmediği, bulunduğu yer olarak çok rantabl gelmediği için ilgi göstermediği yerler var. Buralardaki konut sahiplerinin yüzünü güçlendirmeye dönme dışında şu anda bir kurtuluşu gözükmüyor. O yüzden konutta güçlendirmeyi bu seferberliğin içinde yaymamız, insanımızı bilgilendirmemiz ve tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de çok alanda uygulandığını çok yeterli anlatmamız gerekiyor. Kamu binalarında, okullarda, hastanelerde yapıldı. Konutta da bunu arttırmak zorundayız. Yoksa bahse husus bu 1,2-1,5 milyonluk konutu, binayı daima yıkıp yaparak ve çok süratli bir biçimde sarsıntıya sağlam hale getirmemiz mümkün değil.” değerlendirmesinde bulundu.
“Konut sahiplerinin güçlendirme için hemfikir olarak yola çıkmaları gerekir”
İmren, güçlendirilemeyecek binaların büyük oranda tespit edilmiş durumda olduğunu, bunların materyal ömrünü tamamladığını, kolon kaldırma, korozyon üzere kimi deformasyonlara uğradığını, bu çeşit binaların dışındaki bütün yapılarda güçlendirme yapılabileceğini söyledi.
Eğer binanın yıkılıp tekrar yapılması için gereken imkan bulunamıyorsa güçlendirmeye gidilmesi gerektiğini belirten İmren, şunları kaydetti:
“Öyle binalarımız var ki halihazırda 10 maliki var lakin yıkılıp yapıldığında 8 konut çıkıyor. Bu binada o maliklerin hakkını korumak ismine yıkıp yapamıyorsanız binanın güçlendirilmesi gerekir. Buradaki konut sahiplerine ikazım şu: Bu hususta konut sahiplerinin hemfikir olarak yola çıkmaları gerekir. Prosedür şudur: Rastgele bir firmaya A yahut B bireyi olarak gidersiniz ve ‘Benim binam sanki sarsıntıda nasıl davranacak?’ dersiniz ki buna zelzele performansının tespiti deriz. Burada başka komşularınıza gereksiniminiz yok, tapu sahibisiniz ve binanızın durumunu öğrenmek istiyorsunuz. Asıl iş nerede başlıyor? Performans geldiği vakit ‘Bu bina inançlı değil.’ dendiğinde başlıyor. Bu hareketin yüzde 90’ı orada noktalanıyor. O vakit ya boşaltacağız, yıkıp yaptıracağız ya güçlendireceğiz. Fakat burada bir hemfikirlik yok. O yüzden zelzele performansının tespiti kritik nokta değil. Sonraki adımla ilgili konut sahipleri olarak evvel antant kalacaksınız. ‘Performansı makus çıkarsa yola çıkıyoruz. Güçlendirmekse güçlendirmek, yıkıp yapmaksa yıkıp yapmak fakat biz bu yola çıkma kararı verdik.’ dedikten sonra sarsıntı performansı tahlilini yaptırın.”
İmren, binaların performans tespitinin 2018 yönetmeliğine nazaran yapıldığını, bu sebeple bilhassa 2000 öncesinde inşa edilen yapıların sağlam çıkmasının bilime ters olduğunu, kat maliklerinin bunu bilerek yola çıkması gerektiğini söyledi.
“6 Şubat zelzelesinden sonra dünyada kullanılan güçlendirme gereçlerini Türkiye’de üretmeye başladık”
Güçlendirme konusundaki bilginin son 2,5 yıldır eser gamı açısından çok genişlediğine işaret eden İmren, “6 Şubat (2023) sarsıntısından sonra dünyada kullanılan, işi daha fazla kolaylaştıran güçlendirme materyallerini, ekipmanlarını tanıdık ve bunları Türkiye’ye getirdik. Hatta Türkiye’de üretmeye başladık.” dedi.
İmren, bölümü domine eden insanların bu bahiste çok çalıştığını aktararak, “Bunun çok büyük bir kısmı da kamu faydası içindi. Güçlendirmenin daima bir ‘acaba’yla başladığının farkındayız. Hasebiyle bu güçlendirme kolunu hakikaten bilimsel olarak desteklemeyi çok istek ediyoruz. Dünyada kullanıldığını biliyoruz. Neden bizim halkımız, endüstricilerimiz, üreticilerimiz bundan faydalanmasın? Bu bölümde çok önemli yeni eser gamı var. Yapıları çok fazla kırıp dökmeden olabildiğince belirli akslarda müdahale ederek yapı güçlendirmesini yapabiliyoruz. Bu alanda kullandığımız burkulması önlenmiş çaprazlar, sönümleyiciler, yeni yapılarda daha az sarsıntı ivmesi alması açısından izolatörlerimiz var. Tüm bunları şu anda etkin olarak bu kesimin iş bilenleri kullanıyor. Konutun da bundan faydalanmasını istek ediyoruz.” diye konuştu.
Kamu otoritesine “güçlendirme finansmanı” çağrısı
Güçlendirmenin maliyet açısından, sıfır maliyetin yüzde 30-35, en fazla 40’ına kadar kabul edilebilir olduğunu lisana getiren İmren, sıfır maliyette yıkılıp tekrar yapılan binalarda maliyeti müteahhidin daire karşılığında üstlendiğini lakin güçlendirmede finansal yükün maliklerde olduğunu, bu açıdan karşılaştırma yapmanın çok hakikat olmadığını söyledi.
İmren, “Dolayısıyla işte burada kamu otoritesi devreye giriyor. Nasıl sıfır yapı kentsel dönüşümünde işin başlangıcından itibaren bürokratik olarak bütün zinciri ve hatta artık finansal dayanaklarla bunu çözümledik. Öteki tarafta güçlendirme de kamu otoritesi önünde bir alternatifse şayet -ki olmalı ve bunu da nitekim konuşmalıyız- o vakit bu zinciri de tamamlamamız gerekiyor. Şu anda zincirde boşluklar var. ‘Binamı güçlendirmek için yola çıkıyorum, hemfikirim, bu işi biliyorum, inanıyorum.’ ancak finansman verilmediği surece biz bu kapıyı gerisine kadar açamayacağız.” tabirlerini kullandı.
Konut sahibinden bu türlü bir finansmanı rahatlıkla sağlamasını bekleyemeyeceklerini lisana getiren İmren, “Konut sahibinden beklememiz gereken şu olmalı: seferberlik hissini, kişisel çabayı konut sahibinden beklemeliyiz. Ancak finansmanı bir yol prosedür, Dünya Bankası, devlet finansmanı, tüm bunları aslında kamudan beklemek durumundayız.” dedi.
İmren, güçlendirmeyle ya da yeni jenerasyon eserlerle binaları sarsıntıya güçlü hale getirme konusunda farkındalık oluşturmaya çalıştıklarını kelamlarına ekledi.