TEKİRDAĞ Namık Kemal Üniversitesi’nden (NKÜ) Dr. Öğretim Görevlisi Ahmet Bal, binaların sarsıntıya dayanıklılıkları noktasında, ivme bedelinin ehemmiyetine dikkat çekerek, “Yapıların dizaynında, ivme en değerli kriter. AFAD çok hoş çalışma gerçekleştirdi. Vatandaşlarımız AFAD’ın uygulamasına girip kendi binalarının bulunduğu yerdeki beklenen ivme bedelini görebilirler. Sarsıntının büyüklüğünden fazla ivme kıymetlerine nazaran denetim etmemiz gerekiyor” dedi.
NKÜ Yapı İşleri ve Teknik Daire Lideri Dr. Öğretim Görevlisi Ahmet Bal, İstanbul’un Silivri açıklarında meydana gelen 6.2’lik sarsıntının akabinde yine gündeme gelen bina dayanaklılığı konusuna değindi. İnşaat mühendisleri olarak binaları, zelzelenin büyüklüğünden çok ivmesini dikkate alarak tasarladıklarını kaydeden Bal, “Biz sismologlardan ve jeologlardan farklı olarak inşaat mühendisleri olarak yapılarımızı sarsıntı yönetmeliğine uygun olarak tasarlıyoruz. Yani sarsıntı yönetmeliği ne diyorsa ona nazaran bir tasarım gerçekleştiriyoruz. Bu dizaynda da zelzele yönetmeliğimizin hiçbir yerinde evvelki yönetmeliklerde, dünyadaki yönetmeliklerde de zelzelenin büyüklüğü, şiddeti üzere bir söz yer almıyor. Hasebiyle burada yer alan en değerli tabir, sarsıntının ivmesi. Yani bizim kuvvetli yer hareketi dediğimiz, binalara asıl gelen sarsıntı ölçüsü üzere düşünebilirsiniz. İvme surattaki değişim, yani binanın olağanda suratı sıfırken, suratında meydana gelen bir değişim olarak nitelendirebiliriz bunu. Burada dikkat etmemiz gereken nokta şu; biz ekseriyetle binalarımızı, bu ivme pahasına nazaran tasarlıyoruz. Bu ivme bedeli de yerçekimi 1g olarak düşünülürse bunun belirli bir oranı yatay ivme olarak karşımıza çıkıyor” dedi.
‘TÜRKİYE’DE KURULU ÇOK KUVVETLİ İSTASYON AĞI VAR’
Yönetmelikte, Tekirdağ için 0.40g ivme beklendiğinin yer aldığını anlatan Bal, “Hem 2007 hem de 2018 yönetmeliğinde örneğin bizim Tekirdağ için 0.40 g üzere sarsıntı ivmeleri bekleniyor. Mesela yaşadığımız bu sarsıntıda de biz zelzele olup bittikten çabucak sonra bu ivme verilerini, yani kuvvetli yer hareketlerini inceliyoruz ki binaya ne kadar kuvvet gelmiş? Bunu tespit etmek hedefiyle. Münasebetiyle bunlara baktığımız vakit da AFAD’ın Türkiye’de kurduğu çok kuvvetli bir istasyon ağı var. Bu istasyonlardan kimi binaların altına yerleştiriyor bu ivmeölçerler. Örneğin bayındırlık binaların altında, ya da kıymetli binaların altında. Mesela Namık Kemal Üniversitesi’nde de var bu kayıtçı cihazlarımızdan. Buralardan hakikaten bizim tasarladığımız ivmeye yakın mı? Bunu tespit etmiş oluyoruz” diye konuştu.
‘YAPILARIN DİZAYNINDA İVME EN KIYMETLİ KRİTER’
Marmara Bölgesi’nde görülen en kuvvetli zelzele ivmesinin 0.40 g olduğunu belirten Bal, “Burada natürel beklenen ivme 0.40 g üzere lakin bizim şu ana kadar gördüğümüz en yüksek ivme bedeli 0.21g mertebesinde. Bu da Eyüp istasyonunda, İstanbul’da gördüğümüz. Küçükçekmece istasyonunda 0.13g üzere bir ivme pahası yakaladık. Olağan ki bu ivme pahaları 6 büyüklüğündeki bir zelzele için aslında düşük kalıyor. Vatandaşlarımız şunu yapabilir; AFAD’ın interaktif web uygulaması var. AFAD’ın uygulamasına girip TC kimlik numaranızla kendi binanızın bulunduğu yerdeki beklenen ivme bedelini görebilirler. Yapıların dizaynında ivme en değerli kriter. Yani bir yapının zelzeleye sağlam olup olmadığını anlamamız için, yani yapıları hangi kuvvete nazaran tasarlayacağımızı bu ivme kıymetine nazaran belirliyoruz. Yani velhasıl aslında, binanın yüküyle ivme kıymetini çarpıp binaya gelecek olan yatay sarsıntı kuvvetini hesaplıyoruz” dedi.
‘DEPREM DALGASININ BİNAYA GELİŞ FORMU ÇOK ÖNEMLİ’
Deprem anında en değerli şeyin, binaya ne kadar kuvvet geldiği olduğuna dikkat çeken Bal, “Dolayısıyla bizim burada asıl bakmamız gereken şey binalara ne kadar kuvvet geldi? Münasebetiyle bu kayıtçı istasyonlarımız, AFAD’ın kayıtçı istasyonları binalara ne kadar zelzele geldiğini yaklaşık olarak belirlemiş oluyor. O yüzden ötürü da mesela Japonya’da yaşanan çok büyük sarsıntılar var biliyorsunuz. Lakin bu zelzeleler yerin çok altında olduğu için yaklaşık 50 kilometreyle 100 kilometre ortasında. Hasebiyle binalara gelene kadar bu güç, zelzelenin büyüklüğü tahminen 9 fakat gelen gücün birçoğu kaybolmuş oluyor. Binalara çok küçük bir kısmı kalıyor. Münasebetiyle bizim binalarımıza gelen, mesela son yaşadığımız zelzele yerin 7 kilometre altında olduğu için binalarımıza kuvvetli bir ivme olarak yani sönümlenemiyor gücümüz. Hasebiyle direk binaya yansıyor. Münasebetiyle burada hani binaya zelzele dalgasının geliş hali çok önemli” sözlerini kullandı.
‘BİNAYI İVME KIYMETLERİNE NAZARAN DENETİM ETMELİYİZ’
Binalarının bulunduğu emlaktaki yerin de kıymetine vurgu yapan Bal, “Tabii ki binanın, yerinizin bulunduğu yerdeki taban çok kıymetli ve bu yer değişebilir. Yani bu arsa da farklı, yan arsa da farklı olabilir taban karakteristiği. Bu da sarsıntı dalgasını büyütebilir. Bu da binaya zelzelede daha büyük bir ivmenin gelmesine yol açar. Yani aslında artık biraz daha AFAD çok hoş çalışma gerçekleştirdi. İvme kıymetlerini görebiliyor vatandaşlarımız. Bu ivme pahaları gerçekleşiyor mu buna bakmak lazım. Yani sarsıntının büyüklüğünden fazla ivme kıymetlerine nazaran denetim etmemiz gerekiyor” dedi.