Elazığ’da yetişen “Karakoçan lalesi” akademisyenler tarafından yerinde incelendi.
Karakoçan ilçesine bağlı Sarıcan beldesi kırsalındaki kimi bölgelerde uzman biyolog Veysel Sonay ve botanikçi Doç. Dr. Maruf Balos tarafından 2023 yılında keşfedilen karşıt lale, Ege Üniversitesi, Harran Üniversitesi ve Aksaray Üniversitesinden akademisyenler tarafından yürütülen çalışma sonucu 2023 yılında yeni bir tıp olarak Karakoçan lalesi (Fritillaria karakocanensis) ismiyle kayıt altına alındı.
Doğaseverler, aykırı laleleri görmek için her yıl nisan ayında belde kırsalında tabiat yürüyüşü yapıyor.
Aralarında Veysel Sonay’ın da bulunduğu bir küme akademisyen, kuşağı tükenme tehlikesi altında bulunan zıt lale çeşidini her yıl yerinde inceleyerek, tabiattaki yayılımını artırmak ve tanıtmak için ulusal ve memleketler arası seviyede çalışma yürütüyor.
Elazığ Tabiat Müdafaa ve Milli Parklar Müdürlüğü tarafından muhafaza altına alınan Karakoçan lalesini koparanlara Çevre Kanunu kapsamında 557 bin lira ceza uygulanıyor.
Türkiye’de 55 farklı tıp var
Karakoçan lalesinin yetiştiği alanda inceleme yapan Aksaray Üniversitesi Biyoloji Kısmı Botanik Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehtap Tekşen, AA muhabirine, uzun yıllar karşıt laleler üzerine araştırma yaptığını, Türkiye’de 55 farklı çeşidinin olduğunu belirtti.
Bunların 30’unun Türkiye’ye has olduğunu ve 2023 yılında keşfedilen Karakoçan lalesinin de dünya literatürüne kazandırıldığını lisana getiren Tekşen, şunları kaydetti:
“Karakoçan lalesi dünyada birinci sefer Karakoçan’dan tespit edildi ve dünyanın öteki bir yerinde yok. Karakoçan lalesinin yayılış alanı çayırlık ve taşlık alanlardan oluşuyor. Havanın soğuk olmasından ötürü kendisini şu an biraz müdafaaya almış, çiçeklerini kapatmış, dar bir halde görünüyor.”
Tekşen, alanda yaptıkları incelemede dağınık halde 200 kadar karşıt lale tespit ettiklerini, havaların biraz daha ısınmasıyla bu sayının 500’e kadar çıkmasını beklediklerini söyledi.
Prof. Dr. Mehtap Tekşen, şöyle devam etti:
“Karakoçan lalesi çan haline sahip, mor çiçekli, tıpkı vakitte sarı uç kısımları var. Alışılmış aşağıya gerçek bakan çiçeklere sahip, ters lale ismini de buradan alıyor. Yapraklarının ince, dar ve kanallı olması başka cinslerden farklı olduğunu tespit etmemize yarayan değerli bir özellikti. Hem çiçek formu hem çiçek iç yapı hali hem de yapraklarının ince ve dar olması, renkleri Karakoçan lalemizi nadide bir çeşit yaptı. Karakoçan lalemiz ihtişamlı imgesiyle Türkiye’de de bulunan başka tiplerden çok farklılık gösteriyor. Biz bu çeşidi tanımlarken benzeri lakin çok farklı çiçek karakterleri olan iki tıpla karşılaştırdık. Biri Yunanistan, başkası İran’daydı. Türkiye’de bu tipi karşılaştırabileceğimiz sarıdudak (Fritillaria michailovskyi) tipimiz var. Çiçek yapısının o görkemi, ihtişamına ilaveten yaprak özellikleri Türkiye’deki bütün çeşitler ortasında nadide, öne çıkan, çok farklı bir karakter.”
“Bunu yurt dışına da tanıtmayı istiyoruz”
Doğasever iş insanı Uğur Kağan İşbaşaran ise Karakoçan lalesini yakından görmek için İngiltere’den memleketi Elazığ’a geldiğini lisana getirdi.
Nadir olarak görülen Karakoçan lalesinin tabiatta yaygınlaşması ve dünyaya tanıtmak ismine akademisyenler ve iş insanlarından oluşan bir grup kurduklarını, bu takımla birlikte bilimsel çalışma ve tanıtım programları gerçekleştirdiklerini belirten İşbaşaran, şöyle dedi:
“Bunu yurt dışında da tanıtmayı istiyoruz zira Karakoçan ismiyle özdeşleşmiş bir bitki çeşidi oldu. Dünya botanik literatürüne geçmiş bir bitki tipi. Bu endemik ve çok az bir bitki olduğu için gerek mahallî halk gerekse devlet seviyesinde olsun korunması gerekmektedir. Bilhassa hür hayvancılığa burada dikkat edilmesi gerekiyor zira hayvanların burada otlaması bitkinin çoğalmasını mahzurlar. Önümüzdeki yıldan itibaren bunun tanıtımını daha da çeşitlendirip, daha entegre bir turizm rotası haline getirip, geniş iştirakli bir şenlik yapma niyetimiz var. Bu manada yurt dışından daha çok iştirak istiyoruz.”
Uzman biyolog Veysel Sonay da yüksek lisans yaptığı periyotta bir tez çalışması kapsamında botanikçi Doç. Dr. Balos ile Sarıcan beldesinde keşfettikleri aksi lalenin lokal bir isimle dünya botanik literatürüne kazandırılmasına vesile oldukları için büyük memnunluk duyduğunu kaydetti.