Kurtuluş Savaşı periyodunda, kenti işgal eden düşman kuvvetlerine karşı destansı bir gayret veren ve 11 Nisan 1920’de topraklarını düşmandan kurtaran Urfa halkı, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından “Şanlı” unvanı verilen kentin kurtuluşunun 105’inci yılını kutluyor. Şanlıurfalılar 105 yıl evvel kahramanca verilen çabanın haklı gururunu yaşıyor. Şanlıurfa Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet Kasım Gülpınar, Şanlıurfa’nın düşman işgalinden kurtuluşunun 105’inci yıl dönümü hasebiyle görüntülü bildiri yayınladı.
“KURTULUŞ RUHU BU MİLLETİN EN BÜYÜK SERMAYESİDİR”
Gülpınar iletisinde şu tabirleri kullandı:”Kıymeti Şanlıurfalı kardeşlerim. Bugün tarihe altın harflerle yazılmış büyük bir destanın yıl dönümündeyiz. 105 yıl evvel 11 Nisan 1920’de bu aziz kent inancını, yüreğini ve onurunu ortaya koyarak düşmana “dur” dedi. Kadınıyla, erkeğiyle, genciyle istiklal madalyalı Urfa iman dolu yüreklerle ayağa kalktı. Hiçbir yardım beklemeden sadece Allah’a güvenerek destan yazdı. O gün canla, kanla korunan bu kent bugün de tıpkı ruhla istikbaline yürüyor. Biz ecdadımızın bize emanet ettiği bu topraklarda birlik, kardeşlik ve adaletle yol alıyoruz. Unutmayalım, kurtuluş ruhu bu milletin en büyük sermayesidir. Ve bugün Gazze’de süren insanlık dışı ataklara karşı en derin hislerimizle Filistinli kardeşlerimizin yanındayız. Oradaki mazlumların direnişi bizlere bir defa daha özgürlüğün ve onurun bedelini hatırlatıyor. İstiklal madalyalı Şanlıurfa’dan Gazze’ye kardeşlik duamızla ulaşıyoruz. Bu vesileyle başta şehitlerimiz olmak üzere tüm kahramanlarımızı, gazilerimizi rahmetle anıyor, Şanlıurfa’nın ulu kurtuluşunun 105. yıl dönümünü yürekten kutluyorum. Birçok asırlara, istiklal madalyalı ulu kent Şanlıurfa.”
ŞANLIURFA’NIN DESTANSI MÜCADELESİ
Mondros Mütarekesi’nin 7. hususunu münasebet gösteren İngilizler, Mart 1919’da Urfa’yı işgal ederek 1. Süvari Alayı Kumandanı Binbaşı Hüseyin Bey’den birliğin kenti terk etmesini istedi. Durumun üst makamlara bildirilmesinin akabinde, subay komutasında bir süvari ekibi Urfa’da bırakıldı, alayın geri kalanı ise evvel Karaköprü’ye, akabinde Siverek’e çekildi.
İngilizler, kent merkezinde özel ilgi gösterdikleri Ermenileri silahlandırarak atış talimi yaptırdı. Davranışlarından hoşlanmadıkları Mutasarrıf Nusret Bey’i ise tehcir mazeretiyle vazifeden aldırarak İstanbul’a gönderilmesini sağladılar.
Bu gelişmeler üzerine, işgale pürüz olmak isteyen Mustafa Kemal Paşa, vakit kaybetmeden Urfa Müftüsü ve kentin ileri gelenlerine çektiği telgrafla bağımsızlık uğraşının fitilini ateşledi.
“ONİKİLER” KURTULUŞ İÇİN ANT İÇTİ
Telgrafın Urfa’ya ulaşmasının çabucak gerisinden Eski Yönetim Meclisi azasından Belediye Reisi Hacıkamilzade Hacı Mustafa Efendi, Barutçuzade Hacı İmam Efendi, eşraftan tüccar Hacıkamilzade Hacı Mustafa Reşit Efendi, Mollazade Mahmut Efendi, 5. Polis komiserliğinden müstafi Arabi, katibizade Şakir Efendi, Güllüzade Osman Efendi, esnaftan Şellizade Ali Ağa, tüccardan Nebozade Hacı İmam Efendi, eşraftan Hacı Bedirağazade Halil Ağa, Jandarma tabur mülhakı İzmirli Adil Hulusi Efendi, kadro kumandanlarından mülazımı önce Hüseyin Pertev Efendi ve Jandarma Çavuşu Sofizade Hacı Mustafa Çavuş bir ortaya gelerek bölgenin bahtını değiştirecek ve kurtuluşun yolunu açan devri başlattı.
Bölgede “Onikiler” ismi verilen bu küme, kurtuluş için ant içip Jandarma Kumandanı Binbaşı Ali Rıza Bey başkanlığında toplanarak oluşturulan cemiyetlerini, Sivas’ta Heyet-i Temsiliye Başkanlığına bildirdi.
FRANSIZ KUMANDANA ÜLTİMATOM VERİLDİ
15 Eylül 1919 tarihinde Paris’te yapılan ve “Suriye İtilafnamesi” olarak da bilinen mutabakatla Urfa ve etrafının Fransızlara devredilmesinin akabinde Mustafa Kemal, Urfa Müftüsü ve eşrafına çektiği telgrafta, “Milli örgütlenişi genişletin. Her türlü haksızlığı, protesto ve icabında fiilen reddedin” talimatını verdi. İngilizler, Ekim ayı sonunda Urfa’yı boşaltarak Fransızlara teslim etti.
Binbaşı Ali Rıza Bey’in yerine Urfa Jandarma Komutanlığına atanan Yüzbaşı Ali Saip Bey, aralık ayı sonunda kente geldi. Emekli Binbaşı İhsan Bey ve beraberindekilerle ayaklanma fikrini görüştü. Misyondan alınmasına karşın kentin kurtuluşu için çalışmalarını sürdüren ve gerekli takviyesi alan Ali Rıza Bey, 15 Ocak’ta bir ayaklanma planı hazırlayarak 3 bin kişilik bir kuvvet oluşturdu.
Hacı Mustafa Hacıkamiloğlu başkanlığında oluşturulan Kuvayımilliye ordusu, 7 Şubat 1920’de kentteki Fransız kumandana ültimatom vererek 24 saat içinde Urfa’yı boşaltmalarını istedi.
Fransız komutanın vakit kazanmaya yönelik karşılığı ve devreye İngilizleri sokarak Osmanlı Hükümetine baskı yapmaya kalkışması üzerine 8-9 Şubat gecesi Fransızlara karşı taarruza geçildi. Çarpışmalar, 10 Nisan 1920’ye kadar devam etti. 10 Nisan’ı 11 Nisan’a bağlayan gece Fransız kuvvetleri, iki koldan Suruç istikametine gerçek yola çıktı.
Topraklarını işgalden kurtarmak için kahramanca uğraş veren Urfa halkı, bu tarihte birliklerinin yarısını kaybeden Fransızları kentten çıkarmayı başardı.
1984’TE “ŞANLI” UNVANI ALDI
Urfa milletvekili Osman Doğan ve 17 arkadaşı, Kurtuluş Savaşı’nda gösterilen kahramanlıktan ötürü Urfa’nın isminin “Şanlıurfa” olarak değiştirilmesine ait kanun teklifini TBMM’ye sundu.
Teklif, 12 Haziran 1984’te kabul edilerek kanunlaştı. Urfa ilinin isminin Şanlıurfa olarak değiştirilmesi hakkındaki 3020 sayılı kanun, “22 Haziran 1984 tarih 18439 sayılı Resmi Gazete”de yayınlanarak yürürlüğe girdi.
Kurtuluş Savaşı sırasında verdiği destansı uğraşla büyük kahramanlık gösteren kente, “7 Nisan 2016″da da TBMM Genel Konseyinde oy birliğiyle İstiklal Madalyası verildi.
Üzerinden 105 yıl geçen destansı gayret, kentte hiçbir vakit unutulmadı. Bu uğraşa dair türküler yazıldı, çatışmalarda kullanılan silah ve mühimmatların sergilendiği Kurtuluş Müzesi’nde başlatılan onarım çalışmaları ise hala devam ediyor. Gayretin fitilini ateşleyen kahramanlara atfen, kentte “Onikiler” ismini taşıyan bir mahalle de bulunuyor.