Türk ve Amerikalı bilim insanları tarafından yapılan saha ve laboratuvar çalışmaları sonucu keşfedilen 6 sülük tipi, dünya literatürüne kazandırıldı.
Fırat Üniversitesi (FÜ) ile ABD’deki Rutgers Üniversitesi iş birliğiyle oluşturulan araştırma grubunca iki ülkede 4 yıldır yürütülen çalışmalar sonunda yeni sülük cinsleri keşfedildi.
Akademisyenler, Elazığ’ın Maden ve Sivrice ilçelerinde, Malatya’nın Doğanşehir ilçesindeki Sürgü Mahallesi’nde yer alan Takas Deresi’nde, Balıkesir’in Altıeylül ilçesine bağlı Kesirven köyünde, ABD’nin New Jersey eyaleti ile Pensilvanya eyaletine bağlı Philadelphia kentinde birer yeni sülük türü keşfetti.
FÜ Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Naim Sağlam’ın da yer aldığı araştırma takımınca 6 sülük örneğinin, genetik ve morfolojik tahliller sonucu dünya için yeni tipler olduğu tespit edildi.
Sülüklerden Türkiye’de keşfedilenlere “Erpobdella madenensis”, “Dina sivricensis”, “Dina takasensis”, “Trocheta kesirvenensis”, ABD’de keşfedilenlere ise “Erpobdella farmensis” ve “Erpobdella haddonensis” isimleri verildi.
Bu bilimsel araştırma projesine ait “Species delimitation recovers undescribed Erpobdellidae (Annelida: Hirudinea) from USA and Türkiye” ismiyle hazırlanan makale, merkezi Yeni Zelanda’da bulunan milletlerarası hakemli bilimsel mecmua Zootaxa’da yayımlandı.
“Ekosistemin sıhhatine katkıda bulunuyorlar”
Araştırma takımının yürüttüğü projenin Türkiye’deki lideri Prof. Dr. Sağlam, AA muhabirine, sülükler üzerine yurt içinde ve yurt dışında 35 yıldır araştırma yaptığını söyledi.
Son yıllarda sülüklerle ilgili moleküler teşhis teknikleri ve embriyonik kök hücre çalışmalarına yöneldiğini söz eden Sağlam, birebir vakitte yer aldığı araştırma takımıyla birlikte tıbbi sülüklerin sıhhat alanında kullanımına ve enzimlerinden ilaç imaline yönelik araştırmalar da yürüttüklerini belirtti.
Sağlam, bu kapsamda Türkiye’de 4, ABD’de 2 yeni sülük tipinin keşfini yaptıklarını anlatarak bu cinslere mahallî isimler verdiklerini lisana getirdi.
“4 yeni çeşidimizi de dünya literatürüne kazandırmış olduk.” diyen Sağlam, keşfedilen sülüklerin tıbbi sülükler olmamakla birlikte ekolojik bakımdan değerli yararları olduğunu vurguladı.
Sağlam, şöyle konuştu:
“Bunlar tıbbi cinsler ortasında yer almıyor fakat bu gelecekte bunların tıbbi açıdan bulunacak bir enzim ve hormonla, insanlarda kullanılmayacağı yahut yeni bir ilaç üretilmeyeceği manasını taşımıyor. Daha derin araştırmaların yapılması gerekiyor. Şu anda dünyada kullandığımız Hirudo cinsleri var. Klâsik ve tamamlayıcı tıp çerçevesinde kullanılıyor. Türkiye’de bunlardan 2’si mevcut. Geçmişte aslında birini biz tescilledik ve ‘Hirudo sulukii’ olarak isimlendirdik. Yeni bulduğumuz tipler ekolojik bakımdan göllerde ve ırmaklarda, bilhassa kurtlar, solucanlar, ölmüş yahut ölmek üzere olan salyangoz üzere canlıları tüketerek ekosistemin sıhhatine katkıda bulunuyorlar. Bu canlıların o bölgelerde yaşamaması durumda bunları temizleyecek canlıların olmaması üzere bir durum kelam konusu olacaktır ki o vakit bu ekosistemdeki göl, ırmak, dere üzere ortamlarda haliyle kokuşmalar ve kirlilik daha yüksek bir seviyeye çıkacaktır.”
“Sülüklerden kanser ilacı elde edilmesi konusunda patentli çalışmalar var”
Prof. Dr. Sağlam, yeni yapılan keşiflerle birlikte dünyada tanımlanmış 700’ün üzerinde sülük çeşidi olduğuna işaret ederek bunların, sıhhat alanında kullanımına yönelik gelişmiş ülkelerin değerli çalışmalar yürüttüğünü belirtti.
Türkiye’nin sülük popülasyonu bakımından değerli bir biyoçeşitliliğe sahip olduğuna dikkati çeken Sağlam, sülüklerin salgıladığı enzimlerin tıpta kullanımına yönelik bilimsel çalışmalara tartı verilmesi gerektiğini aktardı.
“Geleceğe yönelik, ultra seviyedeki çalışmaları başlatmış bulunuyoruz”
Naim Sağlam, şunları kaydetti:
“Bu tip moleküler çalışmaları Türkiye’de de yapmamız mümkün ve zati şu anda başlatmış durumdayız, laboratuvar altyapılarımız bunları geliştirmeye uygun. Son yıllarda sülüklerden kanser ilacı elde edilmesi konusunda patentli çalışmalar var. Tıbbi sülük konusunda güçlü bir ülkeyiz. Dünyada tıbbi manadaki sülüklerden ikisi bizim coğrafyamızda yer alıyor. Biri Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki (Hirudo sulukii), başkası de Anadolu’nun öbür bölgelerinde olmak üzere (Hirudo Verbana). Bu iki değerli tıbbın enzim ve hormonlarını ayırıp hastalıklara yönelik doğal ilaç üretme potansiyelimiz bulunmakta. Bunların üretimi, üretildikten sonra yumurtalarının, yumurta sıvılarının, tekrar bunlardaki enzim ve hormonların elde edilmesi ve tanımlanması üzere geleceğe yönelik, ultra seviyedeki çalışmaları başlatmış bulunuyoruz.”